Hoe werk je met de Verklarende Analyse?
De Verklarende Analyse is een verklarend model dat helpt om complexe vraagstukken in de jeugdhulp en -zorg beter te begrijpen. Het biedt inzicht in de oorzaken en de onderlinge samenhang van de uitdagingen waarmee een gezin of cliënt te maken heeft. Deze systemische benadering wordt onderbouwd met de daarbij behorende thema’s en vragen. Hierdoor kan een totaalbeeld worden gevormd van de situatie van de cliënt en het gezin, met de daarbij behorende onderliggende in stand houdende factoren, beschermende factoren en actuele klachten die ervaren worden. Dit zorgt ervoor dat dit model helpt om niet alleen de symptomen van de problematiek aan te pakken, maar ook om werkelijk tot de kern van de problematiek door te dringen.
Daarnaast reist dit model als het ware mee met het gezin of de cliënt en ondersteunt het bij het behouden van de regie en verantwoordelijkheid binnen het eigen proces. Voor professionals betekent dit dat zij gerichter en effectiever kunnen ondersteunen, terwijl gezinnen en cliënten beter worden voorbereid op veranderende omstandigheden. De Verklarende Analyse is een gezamenlijke aanpak naar duurzame oplossingen.
Puntsgewijs worden hieronder de kernprincipes van de Verklarende Analyse gegeven:
Samenwerken met het gezin - Ouders en kinderen worden actief betrokken bij het verzamelen en ordenen van informatie over hun situatie. Hun perspectief is essentieel om een volledig beeld te krijgen en gezamenlijk te werken aan oplossingen.
Deskundig redeneren - Professionals voegen hun expertise toe door de verzamelde informatie te analyseren en verbanden te leggen tussen verschillende factoren. Dit helpt om de samenhang en oorzaken van de problematiek te begrijpen.
Focus op oorzaken in plaats van symptomen - In plaats van zich te richten op het beheersen van symptomen, zoals boosheid, wordt onderzocht welke onderliggende factoren, zoals ruzies thuis of pesterijen op school, bijdragen aan het gedrag.
Systematische en gestructureerde aanpak – Het model volgt een stapsgewijze benadering om informatie te verzamelen, te analyseren en samen met het gezin doelen en passende interventies te bepalen.
De factsheet met het invulschema van de Verklarende Analyse is te vinden via deze link.
Kwaliteiten en uitdagingen van een verklarend model
Een verklarend model, zoals de Verklarende Analyse, dat met het gezin meereist, kan een waardevolle bijdrage leveren aan het behouden van de regie en verantwoordelijkheid binnen het eigen proces van de cliënt en het gezin. De Verklarende Analyse biedt namelijk inzicht in de oorzaken en de onderlinge samenhang van de uitdagingen waarmee het gezin wordt geconfronteerd. Dit inzicht ondersteunt zowel het gezin als de hulpverleners bij het geven van gerichte en effectieve ondersteuning.
Het gebruik van de Verklarende Analyse vraagt echter om betrokkenheid en flexibiliteit van zowel hulpverleners als de cliënt en het gezin. Het is namelijk belangrijk dat de Verklarende Analyse met aandacht wordt ingevuld, en dit kost tijd. Daarnaast is het belangrijk dat de Verklarende Analyse in samenwerking met de professional en het gezin wordt aangepast wanneer er grote veranderingen in het systeem of bij de cliënt worden waargenomen, of als de hulpvraag verandert. Dit betekent dat er een goede samenwerking tussen de professional en de cliënt en het gezin moet zijn, waarbij de organisatie tijd moet geven aan de professional om deze acties uit te voeren.
Verdere kennis over de Verklarende Analyse
Naast bovengenoemde kennis over de Verklarende Analyse heeft Windesheim eerder, en andere organisaties onderzoek gedaan naar de Verklarende Analyse of verklarende modellen. Deze kennis is hieronder gebundeld.
Project Verklarende Analyse (Windesheim)
In 2022 heeft Windesheim een uitgebreid onderzoek uitgevoerd naar de belangrijkste elementen voor een goede Verklarende Analyse, met daarin de samenwerkingen tussen gezin en professional. Deze kennis is samengevat in een praatplaat, die je [hier] kunt bekijken.
Verschillende projecten uit het land over de Verklarende Analyse
Daarnaast zijn er verschillende andere projecten en onderzoeken uitgevoerd waarin belangrijke informatie te vinden is over de implementatie van de Verklarende Analyse en hoe je deze effectief kunt toepassen. Hieronder vind je een overzicht van handige links naar websites en artikelen die handig zijn om de Verklarende Analyse beter te begrijpen, met daarbij tools voor het gebruiken van de Verklarende Analyse.
Jeugdhulpregio Noord Veluwe. (z.j.). Verklarende analyse. Geraadpleegd op 9 januari 2025, van https://www.jeugdhulpregionoordveluwe.nl/Verwijzers/Verklarende_analyse
Tempel, H., Van Dijk, A., & Orobio de Castro, B. (2022). Eerst Begrijpen, dan (be)handelen. Kind & Adolescent Praktijk, 3, 6-12.
Kenniswerkplaats Jeugd Friesland. (2021). De Verklarende analyse. Geraadpleegd op 9 januari 2025, van https://awtjf.nl/wp-content/uploads/2021/10/Factsheet-Verklarende-analyse_def.pdf
Kenniswerkplaats Jeugd Friesland. (2024). Samen op weg naar een gedragen Verklarende Analyse. Geraadpleegd op 9 januari 2025, van https://awtjf.nl/samen-op-weg-naar-een-gedragen-verklarende-analyse/
Jeugd Expertisenetwerk Noord Nederland. (2022). Netwerkgroep Verklarende Analyse; ''Altijd een gedeelde en verklarende analyse''. Geraadpleegd op 9 januari 2025, van https://jennoord.nl/netwerkgroep-verklarende-analyse/
Jeugd Expertisenetwerk Noord-Nederland (JENN), Regionale Kenniswerkplaatsen Noord-Nederland (C4Youth, AWTJF), & Expertisenetwerk Gezinnen met Meervoudige en Complexe problemen. (2022). De verklarende analyse: Een gezamenlijke ‘werktheorie’ bij complexe zorgvragen.
Regionaal Expertteam jeugd Groningen. (z.j.). Verklarende analyse. Geraadpleegd op 25 februari 2025, van https://regionaalexpertteamgroningen.nl/verklarende-analyse/
Geeraets, M., & van Leeuwen, H. (2021). Zeven misvattingen over de verklarende analyse. Kind & Adolescent Praktijk, 20, 44-45.
Jacobs, P., Vissenberg, C., Tempel, H., & Jurrius, K. (2020). Action-learning uitstroom 24-uurszorg. Een vervolgonderzoek naar de helpende en niet-helpende factoren bij de instroom en doorstroom van jongeren in een beschermd wonen setting. Almere: Hogeschool Windesheim.